SADECE HAKİKAT VE GERÇEKLER
Irak'ta yaşanan son olaylar ve Mesut Barzani'nin tutumu,
Barzani ailesi ve İsrail'le olan ilişkileri tekrar gündeme getirdi.
Barzani Ailesi’nin Yahudi olduğu ortaya çıktı!
Muhtemel bir savaşta Türk askerinin Kuzey Irak’ta yer
almasını istemeyen Barzani Ailesi’nin, Kürt Yahudisi olduğu ve ailenin pek çok
haham yetiştirdiği ortaya çıktı.
Kendisi de bir Kürt Yahudisi olan UCLA öğretim üyesi Prof.
Yona Sabar, yazdığı kitapta bu iddiaları doğruladı. Tarihçi Ahmet Uçar da,
Osmanlı arşivlerinde, Sallum Barzani adlı bir hahamın önce Selanik’e,
arkasından da Kudüs’e sürgün edildiğine dair bir belge yayımladı. Bilindiği
gibi, Molla Mustafa Barzani ile oğlu Mesut Barzani, İsrail’le kurduğu iyi
ilişkilerle tanınıyor ve İsrail öteden beri Irak Kürtleri’nin bağımsızlığını
destekliyor.
1982 yılında Yale Üniversitesi tarafından yayımlanan ‘‘The
Folk Literature of the Kurdistani Jews: An Anthology (Kürdistan Yahudilerinin
Halk Edebiyatı: Antoloji) başlıklı kitap, başlangıçta sıradan bir antropolojik
çalışma muamelesi gördü. Kendisi de bir Kürt Yahudisi olan ve Los Angeles’teki
Californiya Üniversitesi’nde (UCLA) görev yapan Prof. Yona Sabar tarafından
kaleme alınan kitap, büyük çoğunluğu Kuzey Irak’ta yaşayan Kürt Yahudileri’nin
hayatına ışık tutuyordu.
Ancak, Prof. Yona Sabar‘ın kitabında daha ilginç bilgiler de
vardı. Bunlardan en önemlisi de Barzani ailesi ile ilgiliydi. Prof. Sabar‘ın
verdiği bilgiye göre, 16. ve 17. yüzyılda bölgede yaşayan ailelerin en
ünlülerinden biri Barzani ailesiydi ve bu aileye mensup hahamların kurduğu
Yahudi eğitim kurumları büyük bir itibara sahipti. Öyle ki, başta Mısır olmak
üzere Ortadoğu’nun muhtelif ülkelerinden buraya öğrenci akını oluyordu. Hatta,
Haham Nathanel Barzani, bölgede nadiren görülen zenginlikte bir kütüphaneye de
sahipti ve kitapların büyük çoğunluğu da elyazmasıydı. Bu kitaplar, yine haham
olan oğlu Samuel Barzani‘ye miras kalacaktı. İşin daha da çarpıcı yanı, Amerikan
reformcu Yahudileri tarafından tam bir yüzyıl sonra kabul edilecek olan ilk
kadın haham da Samuel Barzani‘nin kızıydı ve ismi de Asenath Barzani‘ydi.
BİR TEK AİLE VAR
İnternet aracılığıyla konuya ilişkin görüşlerine
başvurduğumuz Prof. Yona Sabar, Yahudi Barzani ailesinin kurucusunun 16.
yüzyılda yaşayan Haham Samuel Barzani olduğunu belirterek, ailenin sonraki
yüzyıllarda Musul, Kerkük ve Erbil yöresinde etkili olduğunu söyledi. Ancak,
Barzani ismini taşıyan herkesi Kürt Yahudisi olarak görmenin doğru olmadığını
savunan Prof. Yona Sabar, Barzan doğumluların bu isimle çağrıldığını söyledi.
Ancak, tarihçi Ahmet Uçar, Osmanlı arşivlerinde bölgede bir
tek Barzani ailesi bulunduğuna dair kayıtların yer aldığını hatırlatarak,
günümüz Barzanileri’nin atalarının Yahudi olduğundan şüphe duyulamayacağını
ifade etti. Ahmet Uçar, Prof. Sabar‘ın, Barzaniler’in ne zaman müslüman
olduklarına ilişkin detaylara girmediğini de savundu.
Ahmet Uçar‘ın yine Osmanlı arşivinde bulduğu bir başka belge
ise 1856 yılında Sallum Barzani isimli bir hahamın, Musul’dan Selanik’e, oradan
da Hahambaşılığın özel ricası ile Kudüs’e sürgün edildiğini gösteriyor. Uçar‘ın
ifadesine göre, ‘‘Kudüs’e Yahudi iskánı ile tereddütler olduğu için; Hariciye
Nezareti’nin de görüşü alınarak 29 Şubat 1856’da Hahambaşı’nca verilen dilekçe
Osmanlı hükümetince 11 Nisan’da görüşülerek uygun bulunmuş ve Sallum Barzani 20
Nisan 1861’de bir irade ile Kudüs’e sürülmüştü.’’ Uçar, Tarih ve Düşünce
Dergisi’nde konu ile ilgili olarak yazdığı yazıda şöyle devam ediyor: ‘‘Mustafa
Barzani’nin yıllar sonra kurduğu ilişkiler, hahamlarla Sallum Barzani ailesi
arasındaki ilişkilerin yıllarca sürdüğünü göstermektedir. Molla Mustafa Barzani,
1950’den beri sık sık ziyaret ettiği İsrail’de her zaman Kuzey Irak kökenli,
Kürtçe konuşan bir Yahudi hahamın evinde kalmaktadır: Haham David Gabay.’’
Ailede pek çok ünlü haham var
Siz Yahudi Kürtler konusu ile ne zaman ilgilenmeye
başladınız?
– Batılı seyyahların Kürtçe konuşan Yahudiler’den söz
edildiğini görüyorsunuz. Ben bunu okuyunca, Başbakanlık Arşivi’nde, bölgedeki
yerleşime ilişkin araştırmalar yaptım ama uzunca bir süre bununla ilgili
herhangi bir evrak bulamadım. A. Medyalı isimli birisinin yazdığı ‘‘Kürt
Yahudiler’’ isimli bir kitaba rastladım. Faik Bulut‘un ‘‘Filistin Rüyası’’
isimli kitabında da İsrail’de Kürtçe konuşan Yahudiler’in bir organizasyonundan
bahsediliyordu. Araştırmalarım sonucunda, Kuzey Irak’tan İsrail’e göçler
yaşandığını tesbit ettim. Bugün İsrail’de geniş bir Kürtçe konuşan Yahudiler
topluluğu mevcut.
Peki ya Barzani ailesi?
– Barzani ailesi ile ilgili ilk iddiaları da Amerika’da
yaşayan ve kendisi Kürtçe konuşan bir Yahudi olmakla kalmayıp bu konuda uzman
olan Prof. Yona Sabar‘ın bir kitabında rastladım. Prof. Sabar, Barzani
ailesinden gelen hahamların bölgede dini çalışmalar yaptıklarını söylüyordu.
Bunun üzerine ben Barzani ailesinin kökenlerini araştırmaya başladım.
Ne buldunuz?
– Bir defa bölgede Barzani adıyla bilinen tek bir aile var.
Bu aile, Kuzey Irak”taki Barzan köyünde yaşıyor. Osmanlı Arşivi’nde çalışırken,
bu aile ilgili bir belge buldum. Bu belgede, 1855-56 yılında bu köyün
mensuplarından Sallum Barzani adlı bir hahamın önce İstanbul’a, arkasından
Selanik’e sürgün edildiği belirtiliyor.
Başka bir belge veya delil var mı elinizde?
– Molla Mustafa Barzani, ilk kez 1967 yılında İsrail’e
gidiyor. Kendisini kabul eden İsrail Savunma Bakanı Moşe Dayan’a, hediye olarak
bir ‘Kürt hançeri’ ile birlikte, Kerkük petrol rafinelerinin planlarını da
getiriyor. Mart 1969’da yapılan bir operasyonda da Barzani-Mossad işbirliğiyle
Kerkük rafinerileri bombalanıyor ve çalışamaz hale getiriliyor.
Barzani aşiretinin Yahudi kökenli olduğunun anlaşılması,
bölgeye ve tarihe bakışımızda değişikliklere sebep olabilir mi?
– Olmaz mı? Tevrat’ta ‘‘Vaadedilmiş Ülke’’ olarak Nil’le
Fırat arasının işaret edildiğine dair yorumlar vardır. Ayrıca, Barzani ailesi
sürekli Mehdi çıkartmaktadır. Yahudilik’te de Mehdilik çok önemlidir. Ama bir yanlış
anlaşılma olmasın. Ben bütün Kürtler Yahudi’dir filan demiyorum.
