Değişik
adlarla bilinen Türk dilli halklar, Türkiler veya genel olarak Türkler olarak
adlandırılan soydaşlarımız dünyanın çeşitli bölgelerinde bulunmakla birlikte,
batıdan doğuya doğru sıraladığımızda yoğun olarak A.B.D. ile Kanada, Avrupa
Birliği, Balkanlar, eski Sovyet cumhuriyetleri, Türkiye’ye komşu ülkeler ve
Uzak Doğu’da Çin, Japonya ve Avustralya gibi ülkelerde bulunmaktadırlar.
1991’in
sonunda Sovyetler Birliği’nin dağılması ile beş yeni Türk cumhuriyeti ortaya
çıkmış, 1974’te bağımsızlığını ilan eden Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)
ile yeryüzündeki bağımsız Türk cumhuriyetlerinin sayısı yediye yükselmiştir.
Ancak KKTC Türkiye’nin dışında başka ülkeler tarafından tanınmadığı için
Birleşmiş Milletler Teşkilatında altı Türk devleti temsil edilmektedir.
Bunların
dışında kalanlar ya özerk cumhuriyet veya özerk bölge statüsüne sahiptirler, ya
da bazıları büyük bir nüfusa sahip olmalarına rağmen bulundukları ülkelerde
kendilerini temsil edecek resmi organları bulunmamaktadır. Biz işte bunları
durum ve nüfus yapılarına göre incelemeye çalıştık.
Aşağıdaki
bağlantılara dokunarak, Türk dünyası devletleri hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Diğer Türk halkları hakkında bilgi edinmek için de "Diğer Türk
Halkları" sayfamıza bakabilirsiniz.
Bağımsız
olmayıpta belli bir özerklik statüsüne sahip Türk topluluklarının büyük
çoğunluğu eski Sovyetler Birliği veya bugünkü adı ile Bağımsız Devletler
Topluluğu’nda (BDT), daha doğrusu bu topluluğun en mühim üyesi olan Rusya
Federasyonu’nda bulunmaktadırlar. Dolaysıyla BDT’deki (Bağımsız Devletler
Topluluğu) Türk soyluları coğrafî bölgelerde incelemek ve sonradan ayrı ayrı
onların potansiyelleri hakkında fikir yürütmek kanaatimizce en uygun metot
olacaktır. BDT’deki Türkler bir birine komşu olan dört coğrafi bölgede
yaşamaktadırlar:
1. İdil-Ural
3. Sibirya
4. Orta Asya
(Batı Türkistan)
İdil
(Volga)-Ural bölgesinde başlıca Tatar, Başkurt ve Çuvaşlar; Kafkasya’da
Azeriler, Kumuk, Karaçay-Balkar ve Nogaylar; Orta Asya’da Kazak, Türkmen,
Özbek, Kırgız, Karakalpaklar; Sibirya’da Yakut (Saha), Tuva, Hakas ve
Altaylılar yaşamaktadır. Rusya Federasyonu’nda 21 cumhuriyet bulunmakta olup,
bunların dokuz adedi (Altay, Başkurt, Çuvaş, Hakas, Kabarda Balkar, Karaçay-Çerkez,
Saha, Tatar, Tuva) Türk cumhuriyetidir.
Bunların
dışında Özbekistan’a bağlı Karakalpak Özerk Cumhuriyeti, Moldova’ya bağlı
Gagauz Cumhuriyeti bulunmaktadır. Nahçevan Özerk Cumhuriyeti Azerbaycan
Cumhuriyeti’ne bağlı ise de, Nahçevan ancak bir bölge adı olup, etnik bir
kimliği belirtmediği için biz onu özerk Türk cumhuriyetleri içinde mütalaa
etmedik. Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı Sincang-Uygur Özerk Bölgesi de özerk bir
statüye sahip bir bölgedir.
Kısacası
dünyada yedi bağımsız Türk Cumhuriyetine ek olarak on iki özerk Türk cumhuriyet
veya özerk bölgesi bulunmaktadır (1945’te lağv edilmiş Kırım Özerk Sovyet
Sosyalist Cumhuriyeti bu sayıya eklenmemiştir). Takriben 90-100 milyon Türk
dilli halk bağımsız cumhuriyetlere, 15 milyon kadarı özerk cumhuriyetlere sahip
olup, kalan 75-80 milyon Türk dilli halk ise her hangi bir siyasi statüye sahip
değildir.